Chính phủ Thái Lan cấp vốn cho chương trình ban đầu gồm bảy dự án xây dựng đường đôi, trong đó ba dự án đang được thực hiện với mong muốn nâng cao tốc độ và năng lực cho mạng đường sắt khổ một mét do Đường sắt Quốc gia Thái Lan quản lý. Phóng viên Peter Janssen đưa tin từ thủ đô Bangkok.

Rùa sắp vượt qua thỏ trong cuộc đua đầu tư vào đường sắt tại Thái Lan. Tháng 12/2014, chính phủ do quân đội đứng đầu đã ký Biên bản ghi nhớ với Trung Quốc để cùng xây dựng tuyến đường sắt khổ tiêu chuẩn dài 734 km từ Nong Khai tại biên giới Thái Lan - Lào đến cảng nước sâu Mab Ta Phut gần Rawang trên bờ biển phía đông của Thái Lan với số vốn đầu tư 11 tỷ USD để chạy tàu khách nhanh. Tại thời điểm đó, Thủ tướng Chính phủ, Tướng Prayuth Chan-o-cha, đã hứa “Tuyến đường sắt này sẽ là món quà mừng năm mới 2015 cho người dân Thái Lan”.

Tuy nhiên, vào thời điểm cuối năm 2016, người dân Thái Lan vẫn chưa nhận được món quà của Trung Quốc. Trong hai năm qua, dự án Trung-Thái đã bị thu hẹp quy mô thành xây dựng tuyến đường sắt dài 252 km giữa Bangkok và Nakhon Ratchasima, với giá ước tính là 5 tỷ USD. Tuy nhiên, ngay cả với quy mô được thu hẹp thì dự án này vẫn chưa được phê duyệt vì những bất đồng giữa hai bên về các điều khoản tài chính.

Bảy dự án đã được phê duyệt

Do tình hình chính trị song phương ảnh hưởng đến kế hoạch xây tuyến đường sắt cao tốc khổ tiêu chuẩn dự kiến kết nối tới tuyến đường sắt Bắc-Nam do Trung Quốc hậu thuẫn thông qua Lào, chính phủ Thái Lan đã chú trọng hơn vào chương trình dài hạn là làm đường đôi trên mạng đường sắt khổ một mét hiện tại. Chính phủ đã chính thức phê duyệt xây dựng thêm 995 km đường vào mạng đường sắt hiện tại, trong đó phần lớn là xây dựng đường đôi truyền thống và bổ sung một số hướng tuyến mới để tăng tốc độ và nâng cao năng lực.

Bảy gói thầu xây dựng đường đôi ban đầu đã được Chính phủ phê duyệt theo chương trình kích thích kinh tế trị giá khoảng 50 tỷ USD (Bảng I). Trong khi số đông ủng hộ đầu tư này như là đầu tư dài hạn vào đường sắt, phương tiện giao thông giá rẻ nhất cho hành khách, thì lợi ích lớn nhất có được là cho lĩnh vực vận tải hàng hoá. Các nhà kinh tế từ lâu đã tranh luận rằng kết cấu hạ tầng đường sắt hạn chế của quốc gia này khiến cho chi phí logistics cao, làm ảnh hưởng tới xuất khẩu. Do đó, không có gì ngạc nhiên khi một trong những ưu tiên của Đường sắt Quốc gia Thái Lan là phát triển mạng đường sắt xương sống đường đôi từ các khu nông nghiệp phía bắc đến cảng Laem Chabang.

Ông Hassadin Suwattanapongchat, Chủ tịch Hiệp hội Xay xát Gạo Nakhon Ratchasima cho biết “Hành lang đường đôi này sẽ dùng để vận chuyển các sản phẩm nông nghiệp như gạo, đường và tinh bột sắn vì có thể vận chuyển với số lượng lớn”. "Hiện chúng tôi có thể sử dụng tàu hỏa để vận chuyển hàng hoá đến Laem Chabang nhưng vấn đề là thời gian…. Đôi khi hành trình bị trễ bảy ngày và nghĩa là chúng tôi bị lỡ tàu thủy. Sau khi hoàn thành xây dựng đường đôi, chúng tôi có thể vận chuyển nhiều hàng hóa hơn bằng tàu hỏa và chi phí vận chuyển sẽ giảm, nghĩa là nông dân sẽ có lợi nhuận nhiều hơn”.

Việc xây dựng đường đôi đã được triển khai trên ba khu đoạn được Chính phủ phê duyệt đầu năm 2016. Khu đoạn Chachoengsao - Kaeng Khoi dài 106 km với ngân sách 323 triệu USD. Hành lang này sẽ kết nối tuyến chính phía bắc từ Bangkok với tuyến đường đôi chính tuyến hiện có từ Chachocngsao đến Laem Chabang. Khu đoạn thứ hai dài 187 km thuộc hành lang bắc-nam giữa Khon Kaen và khu đầu mối Thanon Chira gần Nakhon Ratchasima với ngân sách 748 triệu USD. Hai gói thầu này sẽ được hoàn thành vào cuối năm 2019.

Hướng tuyến mới cần có

Chính phủ cũng đã phê duyệt việc nâng cấp thêm bốn tuyến khác, bao gồm tuyến đông-tây quan trọng giữa Saraburi và Thanon Chira (dài 133 km với vốn đầu tư 858 triệu USD) để hoàn thành tuyến đường đôi từ đông bắc đến cảng Laem Chambang. Tuy nhiên, đây sẽ là tuyến khó thi công nhất và Đường sắt Quốc gia Thái Lan đang có kế hoạch điều chỉnh hướng tuyến, đòi hỏi phải mua đất.

Ông Kumpol Boonchom, Phó Giám đốc Ban Các dự án đặc biệt & Xây dựng của Đường sắt Quốc gia Thái Lan cho biết “Chúng tôi không thể chỉ sử dụng đường cũ vì một số điểm có địa hình rất dốc, nhiều đồi núi, điều này không hiệu quả đối với tàu hàng”. Ông nói thêm “Ít nhất cần đào thêm một hầm mới”.

Công việc cũng đã được triển khai trên tuyến chính thứ ba chạy từ phía nam thủ đô Bangkok đến Malaysia. Đang triển khai xây dựng đường đôi trên khu đoạn dài 167 km giữa Khiri Khan và Chumphon với chi phí 501 triệu USD, trong khi đoạn tuyến Nakhon Pathom - Hua Hin (dài 170 km) vừa được phê duyệt. Chính phủ cũng đang quan tâm đến việc đẩy nhanh tiến độ bàn giao thêm 90 km đường đôi trên khu đoạn giữa Khiri Khan và Hua Hin. Khoản đầu tư này đã được đưa vào kế hoạch cho chương trình đầu tư muộn hơn, tuy nhiên tuyến chính phía Nam được xem có tầm quan trọng chiến lươc đối với   giao thông du lịch cũng như vận chuyển các sản phẩm dầu và cao su. Chính phủ cũng hy vọng rằng việc nâng cấp sẽ mang đến làn gió mới cho vận chuyển hàng hóa qua biên giới đến và đi từ Malaysia. Đối với đoạn tuyến phía bắc, chính phủ đã cho phép xây dựng đoạn tuyến giữa Lop Buri và Paknampho, dài 148 km trên tuyến chính từ Bangkok đến Chiang Mai.

Đường sắt Quốc gia Thái Lan hy vọng rằng giai đoạn xây dựng đường đôi đầu tiên sẽ hoàn thành vào năm 2021-2022, sau đó chương trình tiếp theo ​​sẽ được tiếp tục trên một số tuyến đã được chọn cho giai đoạn hai với tổng chiều dài là 1.521 km mặc dù đến nay chưa có tiến độ hoàn thành giai đoạn này. Giai đoạn ba sẽ tiếp tục với thời hạn dài hơn. Ông Kumpol nói “Nếu chúng tôi không có đường đôi, chúng tôi không thể cạnh tranh với các quốc gia khác vì chi phí vận chuyển của chúng tôi rất cao".

Khát vọng về khổ đường tiêu chuẩn

Tiến độ đang triển khai của các gói thầu xây dựng đường đôi đóng vai trò quan trọng trong việc giảm bớt sự hăng hái của Chính phủ Thái Lan đối với các tuyến đường sắt mới do nước ngoài hậu thuẫn. Dường như Bangkok đang tin rằng một hành lang đường đôi khổ một mét nối liền vùng đông bắc với Laem Chabang với tốc độ chạy tàu ổn định 120km/h sẽ hội tụ nhiều lợi ích hơn so với tuyến đường sắt nhanh khổ tiêu chuẩn tốc độ 180km/h đã lên kế hoạch với Trung Quốc.

Trong khi đó, tư vấn Nhật Bản đã xúc tiến tuyến đường sắt cao tốc dài 750 km nối Bangkok với Chiang Mai, nhưng khát vọng của địa phương về dự án này dường như cũng yếu ớt. Rào cản chính có thể là yêu cầu chỉ chấp nhận mô hình hoạt động của riêng tàu Shinkansen, sử dụng công nghệ Nhật Bản. Ông Kumpol giải thích "Nếu chúng tôi sử dụng hệ thống của Trung Quốc, chúng tôi có thể sửa đổi để áp dụng Hệ thống Điều khiển Đoàn tàu của Châu Âu ETCS Cấp 2 và Cấp 3 trong tương lai”. “Tuy nhiên nếu bạn sử dụng Shinkansen thì nó là độc quyền”.

Việc hiện thực hóa tầm nhìn đầy tham vọng về đầu tư vào đường sắt của chính phủ phụ thuộc lớn vào công tác bàn giao cơ sở hạ tầng của Đường sắt Quốc gia Thái Lan, và các nhà quan sát trong nước xem đây là một trong những công việc đau đầu nhất mà chính phủ phải đối mặt. Đường sắt quốc gia hiện đang nợ chồng chất, và việc xây dựng đường đôi đang được cấp vốn trực tiếp qua Bộ Tài chính. Đồng thời, Bộ Tài chính đang gây sức ép để Đường sắt Quốc gia Thái Lan bán một số bất động sản lớn của mình để trả bớt số nợ lên tới 2,9 tỷ USD.

CHƯƠNG TRÌNH ĐƯỜNG ĐÔI HÓA CỦA THÁI LAN

Ban HTQT&KHCN
(TheoTạp chí Railway Gazette International, số tháng 12/2016)