Nhiều năm nay, “mùi tàu” không chỉ khiến hành khách khó chịu mà còn là “bài toán khó” khiến các chuyên gia ngành Đường sắt lao tâm khổ tứ. Nhưng mới đây, bài toán này đã tìm được lời giải.

Truy tìm thủ phạm gây mùi

Anh Nguyễn Mạnh Hoàn, nhà ở phố Ao Sen, Hà Đông, Hà Nội than thở nhiều lần đi tàu từ Hà Nội vào Bình Định, cảm thấy rất mệt mỏi do phải chịu đựng mùi tàu đặc trưng, thậm chí mùi này còn ám vào quần áo một thời gian khá lâu. Từ toa giường nằm đến toa hàng ăn đều có mùi rất khó chịu.

“Nhưng mùi khó chịu hơn cả là ở toa ghế ngồi. Có lần tôi đi qua toa ghế ngồi, có cảm giác buồn nôn do đủ thứ mùi trộn lẫn với nhau. Hành khách tại các toa này thường mua đồ ăn tại chỗ, cộng thêm mùi mồ hôi, trong khi toa tàu lại kín nên mùi không thoát ra được”, anh Hoàn nói.

Nói về nguyên nhân của vấn đề này, ông Nguyễn Mạnh Thắng - Phó Giám đốc Xí nghiệp VDTX khách Hà Nội lý giải, sở dĩ tàu hỏa có mùi rất đặc trưng do thời gian hành trình dài (khoảng từ 12 đến 30 tiếng) nên mùi cơ thể hành khách, mùi thức ăn, mùi hành lý, thuốc lá... trộn lẫn (tàu hỏa với đặc thù là phương tiện chuyên chở lớn (khoảng 400 - 500 hành khách/đoàn tàu), chưa kể có sự “đóng góp” của lực lượng... hút thuốc lá. Mặc dù ngành Đường sắt đã thiết kế vị trí riêng trên toa xe cho những hành khách hút thuốc lá và gắn các biển “Cấm hút thuốc” trong toa xe, tuy nhiên một số hành khách không có ý thức vẫn phớt lờ quy định này. Rồi có thể kể tới các mùi khó chịu từ chính hành khách trong suốt hành trình dài; mùi đồ ăn tỏa ra khi nhân viên trên tàu đi bán thức ăn, đồ uống; mùi đồ ăn do hành khách mang lên tàu (đặc biệt là mùi nước mắm, mùi sầu riêng...).

Một tác nhân khác là rác được thải trong suốt hành trình. Phần lớn được thu gom vào bao chuyên dùng và chuyển xuống các ga (Hà Nội, Vinh, Đồng Hới, Đà Nẵng, Diêu Trì, Nha Trang, Sài Gòn).

“Chúng tôi thống kê có khoảng gần 400 kg rác thải trên đoàn tàu SE3/4 thải ra trong mỗi hành trình”, ông Thắng cho biết thêm.

Đã khử được “mùi tàu”

Cách đây ít ngày, PV Báo Giao thông có cơ hội đi thực tế trên chuyến tàu SE3 và cảm nhận mùi tàu hỏa đã không còn. Nhiều hành khách trên chuyến đi đều có chung cảm giác như vậy. Anh Đoàn Mạnh Hùng, quê Nam Định cho biết: “Đi tàu hỏa trong thời gian này tôi không cảm thấy khó chịu vì mùi tàu hỏa như trước nữa”.

Chị Đào Thị Phương Đông, sinh viên Trường Đại học Kinh tế Hà Nội cũng chung cảm nhận: “Tàu rất sạch sẽ, không còn mùi hôi hám như trước. Đi tàu giờ không khác máy bay là mấy”.

Thực tế, việc khử mùi tàu đã được ngành Đường sắt “ra tay” từ nhiều năm qua. Các xí nghiệp quản lý toa xe khách thường sử dụng một loại nước xịt thơm để “đánh bại” mùi hôi. Tuy nhiên, nhiều hành khách cho biết rất sợ cái mùi từ nước xịt thơm này, nhiều khi chính nước xịt thơm trộn với mùi tàu lại gây khó chịu thêm.

Ông Phạm Quốc Cường, Trưởng phòng KHCN & MT (Cục ĐSVN) cho biết, Cục ĐSVN đã chủ động bám sát tình hình, phối hợp với Vụ Môi trường, Cục Y tế và các đơn vị liên quan để cùng Tổng công ty ĐSVN tìm cách xử lý “mùi tàu” trên các toa xe khách khép kín điều hòa. Bên cạnh việc yêu cầu chủ động thực hiện nghiêm túc việc đánh giá và kiểm soát chất lượng vệ sinh toa xe theo tiêu chuẩn 6 sạch, bổ sung, thay thế thiết bị thu gom và tập kết rác thải trên toa xe, tại nhà ga; quy trình tác nghiệp vệ sinh của nhân viên trên đoàn tàu khách; công tác tuyên truyền ý thức giữ gìn vệ sinh môi trường), Cục Đường sắt Việt Nam cũng chuyển giao kết quả đề tài “Nghiên cứu ứng dụng công nghệ vi sinh để khử mùi tàu trong các toa xe khách lắp đặt điều hòa không khí”.

Đặc biệt, từ năm 2013, Cục ĐSVN được Bộ GTVT giao chủ trì và Xí nghiệp VDTX Khách Hà Nội thực hiện đề tài này.

Sau nhiều nghiên cứu, nhóm nghiên cứu đề tài quyết định sử dụng chế phẩm sinh học enchoice đã được Bộ Y tế Hoa Kỳ xác nhận không gây độc hại. Về cơ chế hoạt động của chế phẩm Enchoice, khi phun chế phẩm vào không khí dưới dạng sương, ngay lập tức nó sẽ tạo ra một chuỗi phản ứng hóa học bẻ gãy các phân tử gây mùi. Vì vậy, trước khi tàu chạy khoảng 30 phút, chế phẩm được nhân viên ĐS phun để làm sạch mùi trên toa xe. Trong quá trình tàu đang chạy cũng có thể phun chế phẩm này mà không gây độc hại cho hành khách.

Trong thời gian ngắn nữa khi quy trình ổn định, ông Phạm Quốc Cường cho biết sẽ nghiên cứu cách làm mới khi sử dụng chế phẩm này, có thể thay phương pháp sử dụng bình xịt bằng phương pháp phun chế phẩm enchoice theo hệ thống điều hòa dọc toa tàu. Giải pháp này không gây phiền hà cho hành khách, tiện lợi và giảm được thời gian làm việc của nhân viên trực toa.