Báo ĐS số 43 (1143) ra ngày 24/10/2013 có đăng Nghị quyết của Ban thường vụ Đảng ủy ĐSVN về điều chỉnh sắp xếp khối vận tải ĐS, thực hiện Đề án tái cơ cấu Tổng công ty ĐSVN giai đoạn 2012 – 2015. Theo đó, Tổng công ty ĐSVN (ĐSVN) sẽ điều chỉnh mô hình tổ chức khối vận tải theo hướng sắp xếp lại 3 công ty vận tải (Công ty Vận tải HKĐS Hà Nội, Sài Gòn; Công ty TNHH MTV Vận tải HHĐS)…

Sau khi báo đăng, nhiều ý kiến gửi về Báo ĐS bày tỏ quan điểm ủng hộ phương án của ĐSVN sáp nhập các đơn vị thành viên của Công ty TNHH MTV Vận tải HHĐS về trực thuộc 2 Công ty VTHKĐS Hà Nội, Sài Gòn.

Để làm rõ hơn về vấn đề bạn đọc quan tâm; vừa qua, phóng viên Báo ĐSVN đã có buổi gặp gỡ, trao đổi với một số cán bộ nguyên là lãnh đạo, chuyên gia vận tải, chuyên gia tài chính kế toán, tổ chức cán bộ lao động, cán bộ công đoàn… thuộc Tổng Cục ĐS, Liên hiệp Đường sắt Việt Nam (nay là Tổng công ty ĐSVN) cũng như các cán bộ, chuyên viên hiện đang công tác tại một số ban của Tổng công ty ĐSVN (ĐSVN), lãnh đạo, chuyên viên các Công ty vận tải HKĐS, xí nghiệp vận tải, ga… Dưới đây là tổng hợp các ý kiến mà phóng viên Báo ĐS ghi chép được.

Điều hành chạy tàu ở Trung tâm Điều hành VTĐS.

Từ 1/4/1989, ngành ĐS tiến hành công cuộc đổi mới; Tổng cục Đường sắt được chuyển thành Liên hiệp Đường sắt Việt Nam (LHĐSVN). Bên dưới LHĐSVN là 3 xí nghiệp liên hợp vận tải, các đơn vị thành viên và các ban của LHĐSVN. Các xí nghiệp Liên hợp Vận tải ĐS Khu vực (XNLHVTĐS KV) quản lý toàn bộ hoạt động SXKD theo phạm vi địa lý. Cụ thể: XNLHVTĐS KV 1 quản lý từ Đồng Hới trở ra phía Bắc; XNLHVTĐS KV2 quản lý từ Đồng Hới đến Diêu Trì và XNLHVTĐS KV quản lý từ Diêu Trì trở vào. Công tác tổ chức vận tải hành khách (HK), hàng hóa (HH) được điều hành tập trung. Hạch toán kinh tế phụ thuộc LHĐSVN, bao gồm các đơn vị quản lý kết cấu hạ tầng ĐS, nhà ga, xí nghiệp đầu máy, các xí nghiệp vận dụng, xí nghiệp sửa chữa toa xe, kinh doanh vận tải, điều độ… phân theo 3 khu vực cụ thể tại 3 XNLHVTĐSKV 1, 2, 3.

Với mô hình các XNLHVTĐSKV 1, 2, 3 (trước 2003), công tác tổ chức vận tải (HK, HH, giải quyết sự cố, tai nạn…) được điều hành tập trung. XNLHVTĐSKV quản lý cả ĐMTX, cơ sở hạ tầng ĐS. Lao động tại các XNLHVTĐSKV thực hiện đồng thời cả 2 nhiệm vụ khai thác vận tải HK và HH. Với mô hình XNLHVTĐSKV, có sự chỉ đạo tập trung thống nhất trong phạm vi của XNLHVTĐSKV vì người đứng đầu (tổng giám đốc) có quyền chỉ đạo các ngành chuyên môn (vận tải, ĐMTX, hạ tầng ĐS…) trong khu vực quản lý. Công tác chỉ đạo điều hành sản xuất trong phạm vi XNLHVTĐSKV cũng như tại các ga được tập trung thống nhất. Tại ga, trưởng ga quản lý từ việc dồn dịch, phục vụ xếp dỡ đến lập tàu và thực hiện các nghiệp vụ thương vụ liên quan đến vận chuyển HH. Trách nhiệm trông coi, bảo vệ toa xe khách, toa xe hàng trong ga, trong khu vực quản lý luôn được các XNLHVTĐSKV, các ga quan tâm, không ngừng nâng cao tinh thần trách nhiệm.

Trong giai đoạn này (trước 2003), SXKD vận tải tăng trưởng tương đối đều (bình quân 10 %/ năm). Thị phần vận chuyển HH ở mức 2,5%. Tuy nhiên, do phân chia theo vùng miền (3 khu vực) nên đã phát sinh một số khó khăn trong công tác điều phối vận tải phục vụ các luồng hàng, các chân hàng trọng điểm chưa phát huy hết năng lực vận tải. Tổ chức vận tải HH đôi khi còn mang tính cục bộ khu vực (ưu tiên xếp hàng trong khu vực quản lý, điều trả toa xe rỗng, khó cân đối sức kéo giữa các khu vực…). Việc hình thành 2 trạm giao tiếp (Đồng Hới, Diêu Trì) cũng đã ảnh hưởng đến tổ chức vận tải, phải tổ chức giao tiếp toa xe, HH giữa các XNLHVTĐS.

Tháng 7/2003, Công ty VTHH ĐS và 2 Công ty VTHK ĐS Hà Nội, Sài Gòn được thành lập. Trong giai đoạn này, cả 3 công ty đều thực hiện nhiệm vụ khai thác kinh doanh vận tải HH, tham gia vận tải HK… Trong đó, Công ty VTHHĐS làm nhiệm vụ chính là vận chuyển HH; sản lượng doanh thu vận tải HH của công ty chiếm khoảng từ 70% đến 85% của toàn ngành. Việc điều hành tổ chức vận tải (tổ chức chạy tàu, cấp xe xếp hàng, dồn xếp dỡ tại ga…) được tập trung thống nhất do ĐSVN quản lý thông qua Trung tâm ĐHVT ĐS. Vận tải HH cũng như quản lý phương tiện là trách nhiệm chung của toàn ngành ĐS. Các công ty, xí nghiệp vận tải, các ga đều được ký hợp đồng vận chuyển HH theo phân cấp của ĐSVN, tạo thuận lợi cho khách hàng. Nghiệp vụ kỹ thuật vận tải, phương tiện và giá cước vận tải được quản lý tập trung, thống nhất trong toàn Tổng công ty do các ban chuyên môn tham mưu cho Tổng giám đốc ĐSVN. Từ năm 2008, các chỉ tiêu vận tải HH bắt đầu có dấu hiệu sụt giảm.

Từ tháng 5/2010 đến nay, Công ty VTHH ĐS chuyển đổi thành Công ty TNHH MTV Vận tải HHĐS. Đây là giai đoạn có sự thay đổi cơ bản trong quy trình tổ chức vận tải HH. Công ty VTHH ĐS không còn quản lý các ga và không còn đơn vị cấp cơ sở. Việc thành lập các chi nhánh, trạm VT HHĐS nhằm thực hiện chức năng kinh doanh của công ty, hoàn thiện mô hình Công ty TNHH MTV và tiến tới cổ phần hóa theo lộ trình. 3 năm (2010-2012), doanh thu HH có tăng trưởng, nhưng thị phần vận tải HHĐS sụt giảm.

Theo ý kiến của các chuyên gia vận tải, với mô hình 2 công ty vận tải ĐS phân chia theo khu vực sẽ khắc phục được tình trạng không tập trung thống nhất trong công tác điều hành vận tải, bất cập trong công tác hạch toán sản lượng vận tải, công tác tiếp thị và kinh doanh vận tải hàng hóa, công tác trông coi bảo vệ toa xe, hơn nữa mô hình này hoàn toàn phù hợp với điều kiện khai thác đường đơn hiện tại của ĐSVN.

Kiều Trâm